Te Wā Haere

Me tohu e te kaiwhakatere i te wāhanga tika o te tau, i te huarere tika, me te wā tika o te rangi hei wā wehe atu. Kei ēnei tūāhuatanga te tutukinga o te haere. Kei ngā iwi katoa o te Moana-nui-a-Kiwa he maramataka whīwhiwhi mai i te mātai whetū, me ngā tohu huarere tae noa ki te tupu rerekē o ngā otaota ki ngā wāhanga o te tau.

I Woreai me ētahi atu o Ngā Moutere o Kararaina, kei te āhua hoki o te bwe – te pūtiki tapu PAPAKUPU tapu - he kite i ngā āhuatanga kei te tata mai, arā he mōhio mai ite wairua te wā wehe. Hei poropiti i te haerenga o te waka, ka tupurangi PAPAKUPU tupurangi - he mea pā kau, kāore he rārangi hei whai te whiria e te tohunga o ngā pūtiki rau niu, kātahi ka kautehia. Ko ngā momo pūtiki ngā momo wairua ka eke i te waka o te wā. Mā ngā momo pānuitanga ka kitea ai te huarere pai e pāngia e te waka me ngā kaumoana, me te harakoakoa o te iwi inā hoki mai rātou. Ka kore ngā pānuitanga e pai, ka kore pea te hunga e haere [tirohia te whakaahua 1].

Te Wāhanga o te tau
He wā pai, he wā kino hoki o te tau mō te tere waka. Hei tauira, i ngā moutere o Kararaina me Kiripati, ko ngā rangi pai mō te haere mai i Poutūterangi ki Mahuru. E mōhio ana ngā kaiwhakatere ki ngā wāhanga o te tau mai i te maramataka, mai i te whitinga me te tōnga o ngā whetū i te ata me te ahiahi. He rerekē te whitinga mai me te tōnga o ngā whetū puta noa te tau, ā, i ētahi wā kāore e kitea ana i te pō. Nō reira, ka rerekē te huarahi whetū ki tētahi moutere ia wāhanga o te tau.

Te Huarere
E mōhio ana ngā kaiwhakatere ki ngā tohu huarere mō te tere i ō rātou ake wāhi. Ki te tonga o te Moana-nui-a-Kiwa, he paeroa ngā hau hokohoko i te nuinga o te tau. Ēngari mai i te Hakihea ki te Poutūterangi, nā ngā āwhā matara, he hau-ā-uru. Mā tēnei hau ka tere whakaterāwhiti ngā kaiwhakatere. E mōhio ana rātou, kāore e roa ka hoki mai ngā hau hokohoko hei whakahoki i a rātou ki te kāinga [tirohia te whakaahua 2].

Tērā pea neke atu i te rua wiki te kaiwhakatere e whanga ana ki ngā hau pai. Ka āta rangahau ngā tohu o te taiao. Ko ngā āhua me ngā tae o ngā ao he tohu i te kaha me te ahunga pēhea o te hau, ā, ko ngā mahinga ā ngā kararehe hoki he tohu huarere kino. Hei tauira, ka puta wawe ētahi tūmomo manu ki Rarotonga, he tohu huarere kino. Ki te maha ngā pōpokoriki e puta mai i Kiripati, he tohu huarere pai. I ētahi wā, ma te karakia PAPAKUPU karakia (tūingoa) - he waiata, kawa, tikanga o te kaiwhakatere, o te tohunga huarere rānei ka riro mai he rangi paihuarere.

Te Haora o te rā
Kei ia haerenga te wā pai o te rā mō te wehe atu:
• Tērā pea ka whakaritea kia tae ki te moutere hei te ata hei te ahiahi rānei. Koinei te wā ka rere atu ka rere mai ngā manu ki o rātou kōhanga. He tohu pai o te whenua ngā manu.
• I ngā āhuatanga kuruaki me te whakarite kai, kāore e moata rawa te wehenga mō ngā haerenga tawhiti.
• Ki te wehe i te ahiahi, ka taea e ngā kaiwhakatere te whakatau i te tūranga o te waka mai i ngā whetū inā ngaro atu te whenua i te tirohanga kanohi. Hei te poupoutanga o te rā, kei te kōmata te rā, kāore i te pai mō te whakatere.

Ka whakamāramatia e Piailug ngā āhua me ngā tae o ngā kapua.
Ka rua ngā rā ki konei [ki Whaiū ki te Uru]. Ka whakamāramahia e Piailug ngā āhua me ngā tae o ngā kapua i te whitinga mai me te tōnga o te rā hei whakakitenga tohu huarere. He hau whakarua – kāore e pai mō tā mātou haere. Ka mākū, ka pukepuke te terenga [ki Haipani]

Nō The Last Wayfinder © INCA 1989. He mea arataki e Andre Singer.

WHATAATA